Οι μουσικοί ζουν με το σώμα κουρασμένο και την ψυχή τελείως εκτεθειμένη. Κι όμως, μέσα από τον πόνο γεννιέται η τέχνη που μας συγκινεί. Σήμερα αναλύουμε τη σιωπηλή δοκιμασία των καλλιτεχνών και τη δύναμη της μουσικής να μετατρέπει τον πόνο σε φως και δύναμη.
Όταν παρακολουθούμε έναν βιολονίστα να χάνεται σ’ ένα σόλο ή μια τραγουδίστρια να μας συγκλονίζει με τη φωνή της, δύσκολα σκεφτόμαστε τον αθέατό τους αντίπαλο: τον πόνο. Κι όμως, η ζωή ενός μουσικού συχνά συνοδεύεται από σωματικές κακουχίες αλλά και από μια ιδιότυπη σχέση με τον συναισθηματικό πόνο.
Σωματικός πόνος: Μια καθημερινή πραγματικότητα
Έρευνα σε περισσότερους από 8.600 μουσικούς ορχήστρας στην Γερμανία αποκάλυψε ότι 2 στους 3 ζουν με χρόνιο πόνο. Οι πιο συνηθισμένες περιοχές; Πλάτη, ώμοι και λαιμός. Πολλοί μάλιστα δηλώνουν ότι ο πόνος αυτός επηρεάζει άμεσα την απόδοσή τους στη σκηνή.
Κι όμως, υπάρχει ένα παράδοξο: οι μουσικοί φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στον πόνο –τον αισθάνονται πιο έντονα- αλλά και με μεγαλύτερη αντοχή. Όταν ο πόνος επαναλαμβάνεται, ο εγκέφαλός τους προσαρμόζεται γρηγορότερα, επιτρέποντάς τους να συνεχίζουν, έστω και με δυσκολία.
Ο αθέατος συναισθηματικός πόνος
Πέρα από το σώμα, όμως, υπάρχει και η καρδιά. Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες εξετάζουν πώς οι μουσικοί αντιλαμβάνονται τον συναισθηματικό πόνο -τον δικό τους αλλά και των άλλων.
Έρευνες δείχνουν ότι οι μουσικοί έχουν υψηλότερη ενσυναίσθηση: «Διαβάζουν» πιο εύκολα τον πόνο των άλλων και τον νιώθουν πιο έντονα. Σε πειράματα όπου κλήθηκαν να εκτιμήσουν πόσο πονάει κάποιος που έβλεπαν σε βίντεο, οι μουσικοί έδειξαν μεγαλύτερη ακρίβεια από μη μουσικούς.
Νευροεπιστημονικά δεδομένα (EEG και fMRI) αποκαλύπτουν ότι ο εγκέφαλος των μουσικών ενεργοποιεί πιο έντονα περιοχές που σχετίζονται με το συναίσθημα και την ενσυναίσθηση, όταν εκτίθενται σε ερεθίσματα πόνου ή σε συγκινητική μουσική.
Η θλιβερή μουσική, αντί να μας βυθίζει μόνο στη μελαγχολία, φαίνεται να λειτουργεί ως «καθρέφτης» του συναισθηματικού πόνου –και οι μουσικοί φαίνεται να αξιοποιούν αυτή την εμπειρία για να συνδεθούν βαθύτερα με το κοινό αλλά και με τον εαυτό τους.
Η διπλή όψη της ενσυναίσθησης
Η αυξημένη ευαισθησία των μουσικών στον συναισθηματικό πόνο είναι δώρο και βάρος μαζί. Από τη μία, τους επιτρέπει να αποδίδουν με ένταση και ν‘ αγγίζουν το κοινό τους. Από την άλλη, τους καθιστά πιο ευάλωτους στην ψυχική κόπωση και στην υπερφόρτωση από τα συναισθήματα των άλλων.
Μουσική: Πρόκληση και φάρμακο
Εδώ είναι που η ιστορία γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Η ίδια η μουσική που προκαλεί τον σωματικό πόνο μέσω ατελείωτων ωρών εξάσκησης, είναι και εκείνη που μπορεί να τον απαλύνει. Μελέτες δείχνουν ότι:
Η ακρόαση αγαπημένης μουσικής μειώνει την ένταση του πόνου.
Ο συγχρονισμός με τον ρυθμό –έστω κι ένα απλό κούνημα του ποδιού- ενισχύει την αναλγητική δράση.
Η συμμετοχή σε συλλογικές μουσικές δραστηριότητες (χορωδία, ορχήστρα) βελτιώνει τόσο τη διαχείριση σωματικού όσο και συναισθηματικού πόνου.
Και τώρα τι;
Οι ειδικοί προτείνουν μια πιο ολιστική προσέγγιση· εκπαίδευση στη σωστή στάση σώματος, αλλά και ψυχολογικά εργαλεία για τη διαχείριση της ενσυναίσθησης και του συναισθηματικού φορτίου. Παράλληλα, η μουσικοθεραπεία κερδίζει έδαφος όχι μόνο για μουσικούς, αλλά και για ασθενείς με χρόνιο πόνο ή ψυχικές δυσκολίες.
Συμπέρασμα
Οι μουσικοί μάς δείχνουν κάτι πολύτιμο. Ο πόνος, είτε σωματικός είτε συναισθηματικός, μπορεί να μετατραπεί σε δημιουργία. Κάθε μελωδία που μας συγκινεί κρύβει πίσω της μια ιστορία αντοχής, ευαισθησίας και μεταμόρφωσης.
Και ίσως αυτή να είναι η πιο δυνατή νότα της μουσικής…
Η ικανότητά της να μας διδάσκει ότι ο πόνος δεν είναι μόνο εμπόδιο –είναι και γέφυρα επικοινωνίας.
