Υπήρχε ένας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο που μας έκανε το
μάθημα της Επικοινωνίας. Θυμάμαι σε μια παράδοση που μας είχε δώσει ένα
χαρακτηριστικό παράδειγμα: ζωγράφισε ένα σκίτσο, μη φανταστείτε, γεωμετρικά
σχήματα ήταν, και το υπαγόρευσε σε έναν φοιτητή.
Στη συνέχεια του ζήτησε να
σταθεί στο κέντρο του αμφιθεάτρου και να μας το υπαγορεύσει με τη σειρά του. Το
αποτέλεσμα; Καμιά ζωγραφιά δεν ήταν ίδια με του συμφοιτητή μας αλλά ούτε με του
καθηγητή, ούτε καν εκείνη που ο ίδιος υπαγόρευσε.
Εκπληκτικό;
Εκείνο που ήθελε να μας δείξει με τόσο προφανή τρόπο ήταν
πως στην επικοινωνία δεν υπάρχει τίποτα το προφανές, τίποτα το αυτονόητο και
τίποτα το σαφές. Όλα εξαρτώνται από τον πομπό και τον δέκτη. Ο τρόπος που ο
πομπός θα στείλει το μήνυμα αλλά και ο τρόπος που ο δέκτης θα το λάβει και θα
το ερμηνεύσει είναι μια υπόθεση εντελώς προσωπική, εξατομικευμένη και εξαρτάται
από τα βιώματα και τις προσδοκίες και των δυο.
Όταν εσύ λες «ζωγράφισε έναν μέτριο κύκλο με παχύ
περίγραμμα πάνω δεξιά στην κόλλα σου», δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι για μένα
το «μέτριο» το «πάνω δεξιά» και το «παχύ περίγραμμα» σημαίνει το ίδιο πράγμα με
αυτό που εννοείς εσύ.
Τότε μου είχε φανεί αστείο και εξωπραγματικό, γιατί το
άσπρο είναι άσπρο, το μαύρο είναι μαύρο, το πάνω είναι πάνω και δε μπορεί να
είναι τίποτα άλλο. Με τον ίδιο τρόπο, το θέλω σημαίνει θέλω, το νοιάζομαι, η
φιλία, το αγαπώ, το πονάω, όλα σημαίνουν το ίδιο για όλους. Σωστά;
Λάθος!
Στην επικοινωνία δεν υπάρχει άσπρο ή μαύρο και όσο πιο
γρήγορα το κατανοήσουμε τόσο ευκολότερη θα γίνει η ζωή μας. Όλα κινούνται στο
φάσμα του γκρι. Και θυμάστε βέβαια πόσες αποχρώσεις έχει το γκρι! Τουλάχιστον
πενήντα.
Σου λέει, για παράδειγμα, η κολλητή σου «Είμαι πτώμα,
άργησα να κοιμηθώ χτες, σχεδόν δώδεκα ήταν» κι εσύ που το νωρίς σου είναι στη μιάμιση
τα ξημερώματα αναρωτιέσαι τι δεν πάει καλά. Φαντάσου τώρα να συνεννοηθείς μαζί
της για «χαλαρή έξοδο που δε θα τραβήξει ως αργά». Έτσι χαλάνε οι φιλίες, τι
νομίζετε;
Υπάρχουν όμως δυσκολότερες περιπτώσεις δυσκολίας στην
επικοινωνία από αυτήν, με πολύ σοβαρότερες συνέπειες. Ένα καλό παράδειγμα είναι
η φιλία. Για σένα, ας πούμε, φιλία είναι να δώσεις το ένα σου νεφρό αν
χρειαστεί, όμως δε μπορείς να μιλάς άπειρες ώρες στο τηλέφωνο καθημερινά ή ότι
αν θες να κατεβάσεις ρολά και να μη σε ενοχλήσει κανείς γιατί είσαι στις μαύρες
σου αυτό να το σεβαστούν οι φίλοι σου χωρίς να σε κρίνουν. Προφανώς αυτό δεν
είναι αποδεκτό από κάποιον άλλον για τον οποίο φιλία σημαίνει να είσαι απίκο
κάθε ώρα και στιγμή.
Ας δούμε ένα παράδειγμα από τον επαγγελματικό στίβο. Σου
λέει ο εργοδότης σου στο πρώτο λάθος, μετά από εκατό σωστά που έχεις κάνει, «Μα
τι είναι αυτό, απαράδεκτο» κι εσύ τρέμεις από το φόβο σου αντί να σκεφτείς ότι
άνθρωπος είσαι και θα κάνεις και λάθη. Εκείνη τη στιγμή, όμως, αυτό που ακούς
εσύ είναι το «δεν είσαι αρκετά καλός» που άκουγες σε όλη την παιδική σου
ηλικία.
Σου μιλάει λίγο απότομα ένας συνάδελφος κι εσένα σου
ξυπνά το ενοχικό σου και περνάς όλη την ημέρα να αναρωτιέσαι τι του έχεις κάνει
χωρίς να το καταλάβεις, ενώ εκείνος απλά έχει πέντε ευρώ στο πορτοφόλι του για
να βγάλει την εβδομάδα και απλά δε μιλιέται.
Επίσης, όταν λέμε «δεν έχω λεφτά, τα βγάζω δύσκολα» δεν
εννοούμε όλοι το ίδιο. Ο ένας λέει ότι περνάει δύσκολα γιατί δε μπορεί να πάει
πια στη Μύκονο στα ξενοδοχεία με την πισίνα infinity αλλά πρέπει να νοικιάσει
δωμάτιο κι ο άλλος εννοεί ότι του κόβουν το ρεύμα τρεις φορές το χρόνο. Να δω
πώς θα επικοινωνήσουν αυτοί οι δύο!
Ένα ακόμη καλό παράδειγμα είναι το «σ αγαπώ». Η
συντριπτική πλειοψηφία πιστεύει ότι όταν λέμε σ αγαπώ εννοούμε όλοι κάτι πολύ
συγκεκριμένο που έχει αντίστοιχες προεκτάσεις και δεσμεύσεις.
Λάθος και πάλι λάθος. Ακόμα και σε κάτι τόσο σοβαρό
υπάρχουν πολλές ερμηνείες και φυσικά πρακτικές. Γνωρίζουμε πολλούς άνδρες που
κακοποιούν τις γυναίκες τους επειδή τις αγαπούν. Ή πολλές γυναίκες που
καταπιέζουν αφόρητα τους άνδρες τους επειδή τους αγαπούν.
Αν θέλουμε και κάτι πιο καθημερινό, υπάρχουν άνθρωποι που
αγαπάνε αλλά επιλέγουν να μην είναι με τον άνθρωπο που αγαπάνε για δικούς τους
λόγους και μπορούν να το κάνουν γιατί η αγάπη γι’ αυτούς είναι κάτι διαφορετικό
από εκείνους που δεν αντέχουν μακριά από εκείνον που αγαπούν. Και πάλι
σχετίζεται με τα βιώματα και τον τρόπο που έχει βιώσει κάποιος την αγάπη στην
παιδική του ηλικία.
Λες «σʾ αγαπώ» κι εννοείς ότι σε νοιάζομαι, είμαι εδώ, σε
προσέχω, σε φροντίζω, σε προστατεύω. Για τον άλλον, όμως, αγάπη είναι να είσαι
κολλημένος πάνω του, να δίνεις αναφορά για κάθε σου κίνηση, να λες μεγάλα λόγια
αγάπης και να δίνεις όρκους αιώνιας πίστης και αφοσίωσης. Καλά ξεμπερδέματα
παιδιά!
Όπως καταλαβαίνετε, τα παραδείγματα είναι ατέλειωτα.
Κανείς δεν ευθύνεται για τη δυσκολία μας να επικοινωνήσουμε και να κατανοήσουμε
ο ένας τον άλλον. Το πρόβλημα είναι πολύ βαθιά μέσα στον καθένα μας κι όποιος
λέει ότι εκείνος επικοινωνεί άψογα, ας το ξανασκεφτεί.
Το θέμα είναι τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να βελτιώσουμε
την επικοινωνία και να ελαχιστοποιήσουμε τις συγκρούσεις και τις παρεξηγήσεις.
Ίσως η μόνη λύση να είναι οι χαμηλοί τόνοι. Έχοντας
επίγνωση ότι κανείς μας δεν επικοινωνεί αποτελεσματικά, μπορούμε να δίνουμε
χώρο στον εαυτό μας και στους άλλους και να λύνουμε τις παρεξηγήσεις όταν αυτές
προκύπτουν με υπομονή και επεξηγήσεις, όταν χρειάζεται ή όταν το κρίνουμε
απαραίτητο.
Καλή επιτυχία σε όλους μας!
